Oleh: Ku Seman Ku Hussain
Sumber: Mingguan Malaysia 12 Mac 2006
SEPULUH tahun lalu bekas Perdana Menteri Tun Dr. Mahathir Mohamad pernah menyuarakan idea mengenai pembinaan insinerator iaitu sistem pelupusan sampah yang mesra alam sekitar. Tetapi malangnya hingga kini projek insinerator itu masih belum menjadi kenyataan akibat bantahan demi bantahan.
Malah projek pembinaan insinerator di Broga, Semenyih beberapa tahun lalu juga masih belum menjadi kenyataan. Masalahnya sama; orang ramai membantah dan badan bukan kerajaan (NGO) memainkan peranan memperjuangkan suara rakyat.
Barangkali juga kerana memberikan ruang demokrasi yang terlalu luas, semua projek untuk kesejahteraan rakyat seperti insinerator ini menjadi tergendala. Projek insinerator di Broga meliputi kawasan seluas 265 hektar dan menelan belanja RM1.5 bilion.
Masalah pencemaran alam sekitar (air dan udara) tidak pernah selesai. Baru-baru ini tujuh daerah di Wilayah Persekutuan dan Selangor menghadapi masalah air busuk. Lapan daerah itu ialah Gombak, Petaling Jaya, Kuala Lumpur, Shah Alam, Klang, Kuala Selangor dan Kuala Langat.
Air di daerah-daerah ini bukan saja busuk malah tidak selamat digunakan kerana mengandungi paras ammonia yang tinggi. Pelbagai pihak dipersalahkan. Misalnya Syarikat Bekalan Air Selangor telah dilonggokkan kesalahan dan kelemahan apabila kualiti air menjadi demikian rupa.
Masalah air busuk daripada sumber air Sungai Selangor dikatakan berpunca dari kawasan pelupusan sampah Bukit Tagar dan kawasan pelupusan sampah terbuka di Kundang. Nah, sekarang punca air busuk disebabkan oleh sistem pelupusan sampah konvensional yang tidak dapat menampung pungutan sampah terlalu banyak.
Rakyat negara ini dianggarkan membuang sebanyak 16,000 tan sampah setiap hari atau 800 gram seorang. Jumlah ini tidak dapat ditampung oleh sistem pelupusan sampah konvensional. Satu projek insinerator yang dicadangkan itu mempunyai keupayaan melupuskan 1,500 tan sampah sehari.
Sekiranya program kitar semula berjaya, tentu kita tidak memerlukan insinerator. Tetapi malangnya kempen yang dilancarkan oleh Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan itu hanya mencatatkan kadar tiga peratus sampah yang dikitar semula. Kerajaan membelanjakan lebih kurang RM40 juta mulai 2001 hingga 2003 untuk program kitar semula.
Difahamkan lima tahun lalu terdapat 230 kawasan pelupusan sampah di negara ini. Bagaimanapun kini hanya tinggal 170 kawasan saja dan 112 daripadanya di Semenanjung. Tetapi 80 peratus daripada jumlah ini dijangka akan ditutup dalam masa tiga tahun lagi kerana sudah penuh.
Jadi apabila tercetus masalah air busuk seperti yang dialami oleh lapan daerah itu, menyalahkan Syabas misalnya bukanlah menyelesaikan masalah. Semua masalah ini berpunca daripada kawasan pelupusan sampah yang menghasilkan mendapan mengandungi ammonia.
Kerana itu sama ada kita mahu atau sebaliknya, pembinaan sistem pelupusan sampah insinerator adalah keperluan bagi menyelesaikan masalah yang meruncing ini. Sudah sampai masanya negara ini mempunyai sistem insinerator seperti yang dipraktikkan oleh banyak negara maju.
Kita sudah tidak ada pilihan. Menangguhkan sepuluh tahun lagi untuk membina insinerator bukan saja melibatkan kos yang berganda tingginya. Masalah yang lebih besar ialah isu air busuk dan membahayakan nyawa manusia akan berulang pada masa akan datang.
Menteri Besar Selangor Datuk Seri Dr. Mohamad Khir Toyo pernah menyuarakan kekecewaan mengenai kontroversi projek insinerator di Broga sambil menegaskan, "Saya nak jelaskan, walau apa pun Malaysia perlukan insinerator kerana masalah sampah yang semakin kritikal.''
Mohamad Khir tentunya realistik dengan masalah "penghasilan'' sampah dan sistem pelupusan yang daif ketika ini. Malah kita semua seharusnya realistik bahawa tanpa sistem pelupusan moden, masalah sisa toksik dalam air tidak dapat diatasi.
Kaedah pelupusan konvensional bukan saja tidak mampu malah memberikan kesan yang besar terhadap alam sekitar. Salah satunya masalah air busuk dan mengandungi ammonia seperti yang berlaku baru-baru ini.
Di Denmark misalnya sistem pelupusan sampah menggunakan insinerator membuktikan dapat mengurangkan kesan ke atas alam sekitar. Buktinya ada insinerator di Denmark dibina kurang satu kilometer dari kawasan perumahan.
Kalau Denmark boleh dijadikan sebagai satu testimoni mengenai insinerator, tidak ada alasan lagi untuk kita membantah projek yang sama di negara ini. Tanpa sistem pelupusan yang canggih dan penambahan jumlah pungutan sampah, kita semua semacam sengaja mendedahkan diri kepada bahaya dalam jangka panjang.
Di Jepun misalnya kawasan insinerator diperindahkan seumpama taman rekreasi yang tidak mencacatkan pemandangan. Manusia terpaksa menghasilkan sampah. Sewajarnya manusia juga mampu mengendalikan bahan buangan itu supaya tidak membahayakan diri sendiri.
Kerajaan tidak boleh terlalu demokratik apabila tiba kepada perkara-perkara untuk kepentingan umum. Asalkan projek untuk kebaikan manusia, biarlah kelihatan sedikit autokratik asalkan memberikan kesan yang baik. Difahamkan insinerator akan mengurangkan isi padu sampah hingga 90 peratus.
Kalau semua orang tidak mahu projek insinerator dibina berdekatan kawasan mereka, apakah kesudahannya? Kejayaan menghalang projek insinerator sebenarnya memberikan implikasi yang lebih buruk. Buktinya air Sungai Selangor tercemar akibat mendapan ammonia.
Biarlah sepuluh tahun terbuang begitu saja kerana melayan bantahan demi bantahan. Hari ini apabila sumber air menerima kesan daripada pelupusan sampah yang tidak sistematik, projek insinerator mesti diteruskan.