Oleh: Zin Mahmud (WARTAWAN UTUSAN)
Sumber:Utusan Malaysia 28 April 2006
Antara perkataan-perkataan indah dalam bahasa Malaysia ialah ‘angkasawan'. Cuba bandingkan dengan istilah bahasa Inggeris, iaitu astronaut. Perkataan angkasawan, sekurang-kurangnya bagi telinga orang Melayu adalah lebih indah.
Astronaut dicipta daripada perkataan astro, dalam bahasa Yunani yang bermaksud bintang. Perkataan ini dicipta oleh Amerika Syarikat (AS) ketika mereka mula melancarkan angkasawan mereka.
Tetapi penutur bahasa Inggeris bukanlah orang pertama yang pergi ke angkasa. Angkasawan pertama dunia ialah dari kalangan penutur bahasa Rusia, iaitu Yuri Gagarin.
Rusia adalah negara yang melancarkan kapal angkasa pertama, iaitu Sputnik. Ia juga melancarkan haiwan pertama, iaitu anjing bernama Laika. Ia juga melancarkan angkasawan wanita pertama iaitu Valentino Tereshkova. Semua kapal angkasa ini berjaya dilancar pada zaman Rusia diperintah komunis.
Bagaimanapun dalam bahasa Melayu, angkasawan wanita tidak pula disebut sebagai angkasawati. Mereka tetap dipanggil angkasawan. Seperti mana wartawan wanita tidaklah dipanggil wartawati.
Ketika Gagarin dilancarkan ke angkasa, bukan saja orang Rusia tidak memanggilnya astronaut, tetapi dunia bahasa Inggeris juga turut menggunakan istilah bahasa Rusia iaitu cosmonout. Perkataan ini lahir daripada istilah cosmo, daripada bahasa Yunani yang bererti semesta.
Persaingan antara AS dan Soviet dalam perlumbaan kapal angkasa adalah sengit, masing-masing berpegang pada istilah angkasawannya tersendiri walaupun dalam bahasa Inggeris. Maka apabila disebut astronaut, ia merujuk kepada angkasawan AS. Tetapi apabila merujuk kepada angkasawan Soviet, ia dipanggil cosmonaut.
Persaingan antara kedua kuasa angkasa ini hanya berakhir setelah Kesatuan Soviet tumbang. Dengan berakhirnya Perang Dingin, muncul pula kuasa baru yang asalnya komunis tetapi telah mengamalkan sistem ekonomi kapitalis, iaitu China. Mereka telah melancarkan angkasawannya sendiri. Mereka tidak mahu dipanggil astronaut atau cosmonaut, tetapi memilih untuk disebut sebagai taikonaut.
Kejayaan Gagarin dan Tereshkova dahulu sememangnya mengkagumkan dunia. Malah di kalangan masyarakat Melayu muncullah nama-nama seperti Yuri dan Valentino sebagai tanda penghargaan bapa mereka kepada kejayaan angkasawan komunis itu.
Paling bermakna terhadap kejayaan mereka ialah tersentaknya kesedaran di kalangan rakyat AS tentang kepentingan pendidikan sains. Sejak itu Washington di bawah kepimpinan Presiden John Kennedy melancarkan program besar-besaran untuk meningkatkan keupayaan saintifik mereka. langkah ini bertujuan untuk tidak dikalahkan oleh Kesatuan Soviet.
Menguasai
Jika mereka kalah, maka komunisme akan menguasai dunia. Pendidikan besar-besaran sains dan teknologi ini menrubah AS, dan dunia juga. Ia bukan saja merintis kepada kemenangan sisten demokrasi dan kapitalisme mengatasi kediktatoran komunisme. Tetapi tidak keterlaluan untuk dinyatakan bahawa akibat tekanan ini, AS membawa dunia ke zaman komputer dan internet yang ada pada hari ini.
Kini warganegara Malaysia menumpang kapal angkasa Rusia untuk mendapat gelaran angkasawan.
Perkataan ‘wan’ dalam bahasa Malaysia merupakan imbuhan yang merujuk kepada kerjaya atau kedudukan seseorang.
Bagi orang Malaysia pada awal-awal pembentukan negara, perkataan angkasa sememangnya dipandang indah selain maksudnya yang juga tinggi. Maka tidak menghairankanlah badan yang menggabungkan koperasi negara iaitu Angkatan Koperasi Kebangsaan dipendekkan namanya untuk dikenali sebagai Angkasa. Sementara bangunan RTM dikenali sebagai Angkasapuri dan seorang pendeklamasi sajak patriotik terkenal bernama Nuri Angkasa.
Tetapi perkembangan paling bermakna dalam kekaguman negara terhadap angkasa ialah apabila Tun Dr. Mahathir Mohamad menubuhkan Bahagian Kajian Sains Angkasa di Jabatan Perdana Menteri (BAKSA) yang mengendalikan Planetarium Negara. Kini BAKSA dikenali sebagai Agensi Angkasa Lepas Kebangsaan (Angkasa).
Sememangnya pelancaran angkasawan Malaysia adalah suatu mercu tanda bagi sejarah negara ini. Tetapi apabila dilihat secara global, menjadi angkasawan dengan menumpang kapal angkasa orang lain adalah suatu yang tidak begitu bermakna. Banyak negara sudah mengirim angkasawan mereka dengan cara ini, yang tidak jauh bezanya seperti pelancong angkasa.
Apa yang lebih bermakna daripada menjadi angkasawan ialah kajian dan pengetahuan di sebaliknya.
Lebih bermakna jika Angkasa menggalakkan penubuhan kelab-kelab astronomi amatur di seluruh negara, daripada peringkat sekolah kepada tahap tempatan.
Kesedaran masyarakat terhadap pengetahuan astronomi dan kosmologi adalah jauh lebih bermakna.