Semangat bola dalam politik

Oleh: Zin Mahmud
Sumber: Mingguan Malaysia 5 Ogos 2007


Minggu lalu Baghdad memperlihatkan kegembiraan rakyat Iraq apabila pasukan bola sepak kebangsaan mereka memenangi kejuaraan Piala Asia dengan mengalahkan Arab Saudi 1-0 di Jakarta, Indonesia.

Buat seketika, rakyat Iraq melupakan perbezaan sesama sendiri, sama ada Sunah, atau Syiah; Arab atau Kurdis, pro-Amerika, atau anti-Amerika, kesemuanya menyambut gembira kemenangan kesebelasan negara mereka.

Hakikat bahawa Iraq, yang masih dalam pendudukan tentera Amerika Syarikat (AS) dan berterusan menerima serangan daripada kumpulan penentang kuasa besar itu melalui pengeboman dan serangan bunuh diri berjaya menjuarai Piala Asia adalah sesuatu yang menyuntik semangat perpaduan baru di negara malang itu.

Sambutan meraikan kemenangan pasukan bola itu dibuat ketika Baghdad berada di bawah perintah berkurung kerana bimbangkan ancaman daripada penyerang-penyerang ganas. Walaupun banyak pihak di seluruh dunia mengharapkan semangat dan suasana indah daripada bidang sukan ini dapat menyemarakkan usaha perdamaian di negara itu, tetapi ternyata sepanjang minggu lalu Iraq mengalami pergolakan baru. Pada hari Rabu, negara itu menyaksikan tindakan blok politik Sunah Arab dalam Kabinet bertindak keluar, yang mana ia mampu menjerumuskan negara itu kepada suasana tidak stabil.

Ia berpunca daripada ketidakpercayaan blok politik Sunah, yang bernama Barisan Perjanjian Sunah pimpinan Ibrahim al-Jaafari terhadap Perdana Menteri Nouri al-Maliki. Ibrahim yang juga bekas perdana menteri, iaitu sebelum jawatan itu disandang Nouri mendakwa beliau turut mendapat sokongan daripada dua parti Kurdis utama dan ahli-ahli Parlimen yang menyokong tokoh Syiah berpengaruh, Muqtada al-Sadr.

Hujah Ibrahim bagi menentang Nouri ialah polisi-polisi Perdana Menteri itu yang tidak menyumbang kepada perpaduan nasional, sebaliknya menggalakkan perpecahan. Dakwaan itu adalah umum tetapi daripada pengalaman rakyat Iraq sendiri, mereka menyaksikan diskriminasi terhadap golongan Sunah daripada jentera kerajaan khususnya di kalangan pasukan keselamatan. Sementara Nouri yang merupakan antara pemimpin Sunah tidak pula menggalakkan usaha perpaduan itu.

Suasana yang tidak stabil ini gagal memberi harapan baru. Sedangkan hasrat rakyat Iraq untuk bersatu di bawah identiti nasional, masih kuat dan dapat disaksikan melalui sambutan terhadap kejuaraan Piala Asia itu.

Kelihatannya semua pihak yang mempunyai kuasa mahukan kestabilan di Iraq. Lebih-lebih lagi AS yang mengharapkan negara itu dapat ditinggalkan dalam keadaan stabil dan damai. Golongan yang mahu Iraq terus bergolak ialah penentang-penentang bersenjata yang sebahagiannya dikaitkan dengan pengganas penyerang berani mati dikaitkan oleh AS dengan Al-Qaeda. Kumpulan ini mahu Iraq terus tidak stabil supaya bukan saja kredibiliti AS tercabar tetapi juga akan wujud vakum politik di negara itu, yang akhirnya membolehkan ia diisi oleh golongan itu.

Kepentingan bagi memastikan Iraq mencapai kestabilan bukan saja dikehendaki oleh AS tetapi lebih-lebih lagi jiran-jiran Iraq. Perasaan ini jelas ditunjukkan dalam mesyuarat antara Setiausaha Negara AS, Condoleeza Rice dan menteri-menteri luar negara Arab terpilih di Sharm El-Sheik, Mesir pada Selasa lalu. Umumnya AS berjaya meyakinkan negara-negara Arab untuk menyokong usaha mewujudkan kestabilan di Iraq. Tetapi komitmen dari segi retorik sukar untuk dilihat dalam bentuk tindakan. Usaha mewujudkan kestabilan Iraq melibatkan tindakan menghalang sebarang bantuan terhadap kumpulan- kumpulan pengganas, di samping membantu kerajaan Iraq mempertahankan diri.

Bagaimanapun, bagi jiran-jiran Arab khususnya di kalangan Sunah, mereka tidak pula mahu kestabilan dalam erti kata Iraq dikuasai oleh Syiah, yang seterusnya bermakna pengukuhan pengaruh Iran. Jika Iran campur tangan dengan kedudukan golongan Sunah terjejas, maka pastinya negara-negara Arab Sunah akan campur tangan, dan ini menyumbang kepada ketidakstabilan.

Maknanya jiran-jiran Iraq di kalangan Sunah mahukan kestabilan di negara itu tetapi ia wajar berlandaskan kepada keseimbangan hubungan Sunah-Syiah. Maka bantahan Ibrahim membawa mesej kepada jiran-jiran Iraq di kalangan Arab Sunah bahawa mereka tidak puas hati dengan layanan yang diterima oleh Sunah daripada kerajaan Baghdad, yang dikuasai Syiah.

Kestabilan

Bagaimanapun sasaran mesej Ibrahim ini bukanlah terhadap negara-negara Arab, tetapi lebih kepada AS. Washington sedang bertungkus-lumus berusaha untuk mewujudkan kestabilan di Iraq kerana Presiden George W. Bush yang akan mengakhiri tempoh presidennya mengharapkan suatu keadaan di mana AS boleh berundur bukan saja dengan terhormat tetapi juga kepentingan kuasa besar itu terjamin. Maknanya segala peperangan dan kejayaan menjatuhkan Saddam Hussein tidaklah sesia. Sekurang-kurangnya kalau Iraq tidak menjadi sebuah negara demokrasi yang pro-Barat, tetapi sekurang-kurangnya ia berada dalam keadaan stabil dan memiliki hubungan baik dengan Washington.

AS boleh menggunakan pengaruhnya untuk memberi tekanan kepada Nouri dan kerajaan Baghdad yang didominasi oleh Syiah. Tetapi kejayaan akhir terletak pada rakyat Iraq sendiri. Sunah dan Syiah mesti melepaskan rasa permusuhan di kalangan mereka. Itu merupakan kunci kepada kestabilan dan perdamaian.

Perkara ini didapati sukar kerana puak Syiah telah mengalami tekanan dahsyat daripada Saddam semasa pemerintahannya dan selepas presiden itu tumbang, perasaan balas dendam, dan keganasan dalam bentuk itu telah pun berlaku membawa kepada suasana permusuhan mendalam. Melihat daripada pengalaman manusia dalam hal ini, keadaan ini akan hanya terhenti apabila dua suasana berikut berlaku:

Pertama, kedua belah pihak telah membunuh sesama sendiri sekurang-kurangnya setelah satu generasi berlalu hinggalah kepada keadaan di mana kedua-dua pihak berasa penat dan jemu untuk terus berbalah. Jika generasi berikutnya mula berasa mereka tidak wajar meneruskan permusuhan yang puncanya sudah tidak relevan lagi, maka perbalahan ini boleh terhenti.

Kedua, terdapat sekumpulan kecil rakyat Iraq yang komited bekerja untuk menumbuhkan perasaan nasionalisme yang melangkaui mazhab dan puak. Daripada kumpulan kecil ini ia boleh membesar dan usaha dalam bentuk gerakan masyarakat sivil, jika dibuat dengan banyak dan merebak akan mendatangkan kejayaan lebih baik berbanding kaedah politik dan tindakan ketenteraan.

AS mahir dalam kaedah pergerakan pertubuhan badan-badan bukan kerajaan (NGO) ini. Ia bukan saja melibatkan usaha badan-badan kebajikan sukarela tetapi juga kelab-kelab sukan. Bukan saja AS yang patut membantu tetapi lebih penting lagi negara-negara jiran Iraq, dari Arab Saudi, Syria, Jordan, Mesir hinggalah kepada Iran dan Turki.

Sokongan tersembunyi kalangan tertentu di negara- negara Arab Sunah terhadap kumpulan-kumpulan bersenjata di Iraq membawa lebih banyak padah buruk. Sememangnya perlu dibezakan antara pengganas bunuh diri dari kalangan kumpulan berkait Al-Qaeda dengan gerakan nasionalis serta Islam yang menentang AS secara bukan teroris.

Menentang AS secara bersenjata dilihat sebagai wajar memandangkan kuasa besar itu menggunakan senjata canggih dalam pendudukan mereka di Iraq. Mereka juga menyumbang kepada kesedaran AS untuk berundur segera.

Tetapi dari segi kemanusiaan, sebarang peperangan adalah menang jadi arang, kalah jadi abu. Akhirnya rakyat yang menderita. Maka lebih baik usaha dilakukan dalam bentuk perdamaian dan kebajikan. Salah satu kaedah bagi menyemai perasaan kemanusiaan adalah melalui aktiviti sukan.

Maka kemenangan kesebelasan Iraq dalam Piala Asia itu mempunyai makna politik dari segi mengingatkan rakyat negara itu, dan dunia betapa semua manusia mempunyai hasrat untuk hidup aman dan bergembira.

Antara sebab Iraq mampu meraih kemenangan ialah hampir kesemua pemain pasukan kebangsaannya itu bermain di kelab-kelab bola sepak di luar negara. Mereka sememangnya profesional dan dapat dijangkakan keupayaan mereka untuk meraih kemenangan.

Tetapi jika sukan hendak digunakan untuk perpaduan nasional, kelab-kelab sukan yang ditubuhkan di Iraq mesti berbentuk pelbagai kaum dan mazhab. Apabila mereka berinteraksi dan perhatian mereka dipalingkan kepada sukan, maka soal politik yang berbentuk konfrontasi dapat dikurangkan.

Justeru, dalam senario ini kerajaan Baghdad mesti memberi perhatian kepada usaha menyemai kesedaran perpaduan nasional, antaranya melalui aktiviti sukan. Sudah tentu jika terdapat usaha ikhlas daripada kerajaan Nouri, maka Ibrahim tidak akan menarik diri daripada Kabinet.

Namun begitu, kedua-dua Nouri dan Ibrahim mula berbalah dua bulan lalu apabila muktamar Parti Dawa (Dakwah) mengundi menolak kepimpinan Ibrahim dan digantikan dengan Nouri. Parti Dawa adalah sebuah parti gerakan Islam di mana Nouri dan Ibrahim merupakan pemimpin-pemimpinnya. Apabila muktamar itu menolak Ibrahim, ia seolah-olah hendak menunjukkan bahawa pemimpin itu tidak cukup membela kepentingan Sunah.

Tetapi Ibrahim mencadangkan suatu rancangan politik nasional yang tidak berbentuk kemazhaban dan beliau percaya boleh menyelamatkan Iraq. Bagaimanapun dalam tuntutannya yang berjumlah belasan itu, Ibrahim menegaskan tentang kepentingan puak Sunah mempunyai suara lebih dalam soal keselamatan. Tuntutannya itu bersebab kerana apa yang menjadi masalah utama bagi puak Sunah Arab ialah pasukan keselamatan yang didominasi dan dikuasai oleh pihak Syiah. Secara bebas, Syiah dengan sendirinya menguasai kerajaan Baghdad kerana bukan saja mereka mempunyai kelebihan majoriti di kalangan tiga kumpulan itu tetapi juga sebagai pihak yang tertindas pada zaman Saddam, maka pemerintahan negara sewajarnya di tangan mereka.

Sunah berpecah dua apabila Arab dan Kurdis tidak dianggap sebagai satu puak. Justeru Washington yang sebenarnya berusaha untuk memastikan supaya Sunah terus berada dalam kerajaan Baghdad untuk mewujudkan perpaduan nasional. Tetapi walaupun jawatan Perdana Menteri disandang oleh Sunah, kementerian penting seperti pertahanan dan keselamatan berada di tangan Syiah.

Penarikan diri Ibrahim melibatkan menteri-menteri kebudayaan, wanita, perancangan, pendidikan tinggi dan menteri luar rendah. Bagaimanapun, Timbalan Presiden Barisan Perjanjian Sunah itu, Tareq al-Hashemi terus menyandang jawatan itu buat masa ini. Begitu juga dengan Menteri Pertahanan Arab Sunah, Abdel Qader Jassim. Seramai 44 daripada 275 anggota itu terdiri daripada kalangan wakil barisan itu.

Tetapi dari segi praktikal, pengunduran Ibrahim dan wakil-wakilnya itu tidak menjejaskan pentadbiran. Ini kerana kerajaan Baghdad sudah pun lumpuh akibat perbalahan sesama sendiri. Blok Syiah radikal pimpinan Muqtada al-Sadr telah pun mengundurkan diri pada April lalu.

Justeru, sorakan kegembiraan kerana kemenangan bola sepak Piala Asia hanyalah selingan yang masih belum memberi harapan baru kepada rakyat Iraq.